2016

Tijd III – Kunnen we ooit door de tijd reizen?

18 december 2016

Allemaal hebben wij een aangeboren besef van tijd en ruimte. Tijd in het verleden, tijd in het heden en tijd in de toekomst. Soms lijkt de tijd heel snel te gaan en soms lijken seconden uren te duren. Maar wat is tijd eigenlijk? Gaat tijd altijd even snel? Waarom gaat tijd altijd vooruit? En zouden we ooit kunnen reizen door de tijd?

In deze aflevering van Radio Swammerdam buigen nobelprijswinnaar Gerard ‘t Hooft en Stefan Vandoren zich over die vraag. Zij schreven het boek ‘Tijd in machten van tien’ en bespraken het begrip tijd vanuit een theoretisch natuurkundig perspectief. De vraag die centraal stond was: wat is tijd? En kunnen we ooit door de tijd reizen? Marie Beth en Elmer Rikhof onderwierpen de wetenschappers aan een vragenvuur.
 
In zijn column verwoordt Sicco De Knecht ScienceGuide waarom tijdreizen ook soms ‘klote’ is, en hoe films tijdreizigers neerzetten.
 

Dossier: Tijd

Baas in Eigen Brein III: Ooit een normaal mens ontmoet? De geschiedenis van de antipsychiatrie.

11 december 2016

Bedplassen, waanbeelden over octopussen en haat jegens ouders; de antipsychiatrie pleitte er in de jaren 60 en 70 voor dat psychiatrisch patienten hun klachten meer moesten omarmen dan zich vol te laten stoppen met medicijnen. De naamgever van het dossier Baas in eigen brein, Gemma Blok, was te gast bij Radio Swammerdam. Zij schreef haar proefschrift over de antipsychiatrie tussen 1965-1985 in Nederland.

Henk en Mirjam spraken met Gemma over hervormingen in de psychiatrie in de jaren zestig en zeventig. Wat houdt die antipsychiatrie precies in? En wat is ervan over gebleven?  Verder spraken zij over de gekkenkrant, shocktherapie en gezinstherapie.

Verder maakte Misha en Henk een reportage bij centrum de Brouwerij, een instelling die anno 2016 de GGZ wil hervormen. Luisteren dus!

Dossier: Baas in eigen brein

Grensgevallen VI: Dieren zijn net mensen

4 december 2016

We hebben allemaal wel iets met dieren… Om te vertroetelen, om naar te kijken, of op ons bord om op te eten. Hoe staat het met de verhouding tussen mens en dier? Staan we nog steeds bovenaan in het dierenrijk of wordt het tijd om van dit idee af te stappen?

Froukje en Elmer praatten hierover met hoogleraar Maarten van Reesink over zijn specialisme Animal Studies en psycholoog en filosoof Esteban Rivas, die alles kon vertellen over de sociale intelligentie van dieren; van mensapen en olifanten tot en met honden en vogels. Op veel vlakken zaten onze gasten op één lijn, maar over het verschil tussen dier en mens op het gebied van taal konden zij het toch niet helemaal eens worden.
Ook las onze columniste geurhistorica Caro Verbeek een prachtige column voor over hoe wij mensen misschien een voorbeeld kunnen nemen aan dieren wat betreft het aan elkaar ruiken.

Luisteren dus!

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen V – Op de grens tussen kunst en wetenschap

27 november 2016

Kun je kunstenaar zijn en wetenschapper? Is wetenschap eigenlijk niet ook een soort kunst? Was het vroeger makkelijker om zowel kunstenaar als wetenschapper te zijn? Vanochtend stelden Misha en Elmer deze vragen aan socioloog en kunstenaar Hans Abbing (UvA) en kunsthistoricus Bert van de Roemer (UvA).

Bert vertelde over de collecties van de 17e-eeuwse medicus Frederik Ruysch wiens preparaten ook een sterk kunstzinnig karakter hadden. We leren dat wetenschappers die heel keurig en met groot esthetisch besef hun rariteitenkabinetten organiseerden, dachten dat je door kunst de natuur kon verbeteren. Hans Abbing, zelf socioloog, econoom én kunstenaar, vertelde over de raakvlakken tussen kunst en wetenschap en of die twee werelden steeds meer naar elkaar groeien of niet. Is het wenselijk dat kunst ‘intellectualiseert’? Machiel Keestra verzorgde een column over de rol van creativiteit in de verschillende wetenschapsdisciplines en betoogde dat de grens tussen kunst en wetenschap beslecht moest worden. Mirjam en Marie-Beth maakten een reportage over de tentoonstelling Imaginary Math in het VoxPop-museum van de UvA. Terugluisteren dus.

Dossier: Grensgevallen

Amsterdam VI: Een nieuwe generatie stadskinderen

20 november 2016

Anders dan een generatie geleden blijven gezinnen tegenwoordig in de stad wonen. Verhuisden jonge ouders voorheen bij de eerste zwangerschap nog direct naar een groeikern, tegenwoordig kiezen ze steeds vaker voor een krappe woning te midden van stedelijke voorzieningen. Waarom doen ze dit? En hoe kun je als stad aan de wensen van deze gezinnen voldoen?

Mirjam en Misha spraken hierover met stadsgeograaf Lia Karsten en architect Naomi Felder, in een kakelverse uitzending over deze nieuwe generatie stadskinderen. Ook te horen zijn de prachtige column van Gemma Venhuizen en een intrigerende reportage over het Amsterdamse Westerdok.

Dossier: Amsterdam

Revolutie II: Een recept voor het revolutionair potentieel

13 november 2016

Elmer Rikhof en Luuc Brans praten met Dr. Victor Kal, UvA docent wijsbegeerte, over wat er nodig is voor een succesvolle revolutie. Bas Belleman, onze vaste columnist, leest en bespreekt het anti-revolutionaire sonnet 76 van Shakespeare.

Voor de meeste mensen zijn theocratie en democratie begrippen die absoluut niet samengaan. Dr. Victor Kal denkt hier anders over. In zijn optiek maakt religiositeit juist het kritische denken mogelijk, kritisch denken dat de basis vormt voor onze liberale democratie. Bij Kal ligt in het kritische denken een groot revolutionair potentieel, zonder welk de liberale democratie ten dode is opgeschreven. Maar wat is dit revolutionair potentieel nu precies? Hoe zit de revolutionaire mens in elkaar? Wat gaat zij doen? En hoe verhoudt een dergelijke revolutie zich tot andere revoluties zoals de proletarische of de fascistische. 

Dossier: Revolutie

Swammerdam Stemt I – Politieke leiders in de media en Amerikaanse verkiezingen

6 november 2016

Wat doen krantenkoppen met het beeld dat kiezers van politici hebben en met hun kiesgedrag? Is alle media-aandacht goede aandacht voor een politicus? En worden vrouwelijke politici anders in de media afgeschilderd en beoordeeld dan mannen? Aan de vooravond van de Amerikaanse verkiezingen spraken Luuc en Misha hierover met Loes Aaldering (UvA) en Daphne van der Pas (UvA) bij de aftrap van Swammerdam Stemt, het politicologische dossier van Swammerdam. Onze vaste columnist Bart van Heerikhuizen liet zijn sociologische licht schijnen op charismatische leiders.

Presentatie en redactie: Luuc Brans en Misha Melita
Techniek: Henk Ruigrok van der Werven en Mirjam van Zuidam
Column: Bart van Heerikhuizen

Dossier: Swammerdam Stemt

Baas in Eigen Brein II – Gewoontes en verslavingen

30 oktober 2016

Verslavingen en gewoontes we hebben ze allemaal. Maar wat gebeurt er in je hersenen als je een bepaalde gewoonte hebt? En waarom kun je er soms zo moeilijk vanaf komen? Marie Beth en Henk spraken hierover met twee hersenonderzoeksters. Sanne de Wit (UvA) doet onderzoek naar gewoontes in het door haar opgerichte Habit Lab en zoekt daar antwoord op vragen zoals waar onze gewoontes vandaan komen en hoe we ze kunnen afleren of aanleren. Ook spraken ze met Anneke Goudriaan, neuropsycholoog en hoogleraar van het AMC. Zij onderzoekt verslavingen en vertelde over de neurologische achtergrond van verslavingen en hoe deze kunnen worden. Misha probeerde ondertussen in het Habit Lab slechte gewoontes af te leren en Sicco las een column voor over eetverslaving.

Presentatoren: Marie Beth van Egmond en Henk Ruigrok van der Werven
Gasten: Sanne de Wit en Anneke Goudriaan
Column: Sicco de Knecht
Reportage: Misha Melita
Techniek: Luuc Brans

Dossier: Baas in eigen brein

Amsterdam V: Drukte in de stad

24 oktober 2016

Het is druk in Amsterdam. Hutjemutje schuifelen we over de Wallen, zitten we vast in een overvolle Kalverstraat of worden we van onze fiets gereden door een scooter. Hoe vinden we oplossingen voor de frustratie van een (te) drukke stad?

In deze uitzending praatten we erover met antropoloog en politiek wetenschapper Nanke Verloo, en Reinjan Mulder, criminoloog en ervaringsdeskundige want hij woont, loopt, fiets al vijftig jaar in Amsterdam.

De column werd verzorgd door onze vaste columnist Heidi Dorudi. Presentatie was in handen van Froukje Waterbolk en Mirjam van Zuidam

Dossier: Amsterdam

Tijd II – Filosofie van tijd en het juiste moment

16 oktober 2016

Soms vliegt hij, soms lijkt hij stil te staan, en in een angstaanjagend tempo tikt hij weg: de tijd. In deze uitzending stond Swammerdam volledig in het teken van dit verwarrende – en daardoor oneindig interessante – fenomeen. Mirjam en Elmer gingen op bezoek bij filosofe Joke Hermsen, auteur van het boek Kairos. In haar atelier gingen zij in gesprek over de tijd als filosofisch concept. En vragen haar: bestaat er zoiets als het juiste moment?
Ook gingen Marie Beth en Henk gingen op zoek naar het Eureka-moment bij wiskundigen, en maakten hierover een reportage.

En onze columniste Gemma Venhuizen droeg haar column over het juiste moment voor.

Presentatie: Mirjam van Zuidam en Elmer Rikhof
Column: Gemma Venhuizen
Techniek: Marie Beth van Egmond, Mirjam van Zuidam en Luuc Brans
Reportage: Henk Ruigrok van der Werven en Marie Beth van Egmond

Dossier: Tijd

Baas in eigen brein I: Placebo-ervaringen en porno kijken op Lowlands

9 oktober 2016

Wat hebben porno en spirituele ervaringen met elkaar te maken? Voordat je fantasie op hol slaat: ze werden dit jaar beiden onderzocht op LowLands!

David Maij (UvA) deed onder de LowLandsgangers onderzoek naar oud-of-body-ervaringen met de zogenaamde God-Helm en Jolien Arendsen (VU) onderzocht het pornokijkgedrag van de feestbeesten.

Marie Beth en Misha spraken hen bij ons aan tafel in de OBA in het kader van het dossier Baas in Eigen Brein.

Ook plaatst onze vaste columnist en promovendus in de neurowetenschappen Sicco de Knecht weer een kritische noot bij ontwikkelingen in de academische wereld.

Dossier: Baas in eigen brein

Grensgevallen IV: Is economie een wetenschap?

7 oktober 2016

Is een economie een wetenschap? En kunnen economen de toekomst voorspellen? Daar praten Elmer Rikhof en Henk Ruigrok van der Werven over met Dr. Ed Westerhout, universitair hoofddocent economie verbonden aan de Universiteit van Tilburg.

De column werd deze week voorgelezen door geurhistorica Caro Verbeek, over de geur van geld oftewel ‘Pecunia non olet’.

Dossier: Grensgevallen

Revolutie I: Data-activisme en de (r)evolutie van de kraker

25 september 2016

Activisme toen en nu. In deze uitzending staat Radio Swammerdam in het teken van la revolution.

In 1980 hing een mist van traangas in de straten van Amsterdam. Door de vele confrontaties tussen krakers en ME wordt dit jaar door sommige het meest recente rampjaar uit de NL geschiedenis genoemd. We praten over de opkomst en neergang van de kraakbeweging met socioloog en ex-kraker Eric Duivenvoorden.

Tegenwoordig is de baksteen achterhaald. Een laptop en wat kennis van het programmeren is voldoende. Postdoc Lonneke van der Velden is te gast en vertelt ons over haar haar onderzoek naar data-activisme.

Dossier: Revolutie

Amsterdam I: 020nline, de Digitale Stad en het internet

18 september 2016

Vanmorgen spraken Marie Beth en Misha in de nieuwste uitzending in het dossier Amsterdam met Geert Lovink over de Digitale Stad en met Ariën Vijn over AMS-IX, het internetknooppunt van Amsterdam. Dit verbindingspunt in de Watergraafsmeer is een van de meest belangrijke dataknooppunten van Europa. Arien Vijn werkt bij het internetknooppunt en legde ons uit over de Amsterdam Data Tower en de infrastructuur van het internet. Over het datacentrum bij Science Park maakte Mirjam en Marie-Beth onze eerste Swammerreportage waarbij ze zich tussen de zoemende computers en kabelkluwen begaven. Met Geert Lovink tenslotte spraken we over de ontstaansgeschiedenis van het internet en de Digitale Stad. Daarbij kwam ook de publieke functie en de privatisering van het internet ter sprake. Zeker terugluisteren dus!

Dossier: Amsterdam

Tijd I: Herinneringscultuur en ons collectief geheugen

11 september 2016

In deze uitzending spraken Luuc en onze nieuwe redacteur Mirjam met David Duindam (UvA) over de ontwikkeling van holocaust-herinneringsplekken en dan met name over de Hollandsche Schouwburg als plek van herinnering. Ooit een theater, toen een gruwelijke deportatieplaats, nu een museum. Hoe herinneren we het verleden en hoe geven we vorm aan deze herinneringen in monumenten en musea?  David is verbonden aan de Amsterdam School of Heritage and Memory Studies (UvA) en vertelde ons over de manier waarop onze collectieve herinneringen gevormd worden en hoe zich dit uit in culturele representaties zoals musea en literatuur. We spraken over de Hollandsche Schouwburg, het Nederlandse herdenkingsdiscours over WO II, maar ook over het nieuw te bouwen Holocaust Namenmonument, over 9/11 en over de Nederlandse herinnering aan de ramp met MH17. 
Heidi Dorudi droeg een bijzonder column voor met de titel “De herinnering en de herhaling”. Hierin ging zij in op Kierkegaards  Terugluisteren dus!

Dossier: Tijd

Einde-van-het-seizoen special: terugblik met columnisten

30 mei 2016

In deze allerlaatste aflevering van seizoen 2015-2016 blikt Radio Swammerdam terug. In de spotlight staan de verborgen sterren van Swammerdam: de columnisten. Met de vaste columnisten Bart van Heerikhuizen en André Klukhun bespreken we de ins- en outs van het schrijven van een radiocolumn. André gaat ons na zes jaar helaas verlaten, maar deelt graag nog wat herinneringen met ons. Speciaal daarvoor schuiven ook de oprichters van Radio Swammerdam, Tamar de Waal en Alexander Bakkes, aan.

We nemen een riante zomervakantie en laten pas tegen september weer van ons horen. Niet getreurd! Alle uitzendingen van de afgelopen twee seizoenen zijn terug te vinden op onze gloednieuwe eigen website en natuurlijk ook als podcast. En… we zijn nog op zoek naar nieuwe redacteuren voor volgend jaar! Durf jij het aan? Klik hier voor de vacature.

Op de hoogte blijven? Dat kan via onze podcast in iTunes en Stitcher, abonneer je: dan ontvang je automatisch de nieuwste aflevering. Radio  Swammerdam is ook te volgen op Twitter en Facebook.

Dossier: Specials

(W)Etenschap III: Het voedsellabyrint

22 mei 2016

Is gezond eten louter een individuele aangelegenheid? En hoe schadelijk zijn E-nummers? Er is veel tegenstrijdige informatie over gezond worden en blijven, maar wat moeten wij als consument geloven?

Jaap Seidell en Jutka Halberstadt proberen met hun boek ‘Het voedsellabyrint’ een weg te banen door al deze tegenstrijdige berichten. Tegelijkertijd proberen zij ons een samenhangende visie te bieden over complexe onderwerpen als gezonde voeding, obesitas en vele andere onderwerpen.

In deze uitzending zijn Elmer Rikhof en Henk Ruigrok van der Werven met prof. dr. ir. Jaap Seidell (VU) in gesprek gegaan over zijn boek ‘Het Voedsellabyrint’.

Wil je de hele aflevering op je smartphone luisteren? Dat kan via onze podcast in iTunes en Stitcher, abonneer je: dan ontvang je elke week automatisch de nieuwste aflevering.

Dossier: (W)etenschap

Achter de schermen van Swammerdam

16 mei 2016

In deze Swammerdam-pinksterspecial gaan we behind the scenes bij Swammerdam. We praten met de redacteuren waarbij zij ons vertellen over hun ervaringen bij Radio Swammerdam.  Wie zijn zij? Hoe gaat het in zijn werk?  Wat komt er allemaal bij kijken? En wat was hun favoriete uitzending?

Dit is de uitgelezen kans om jouw favoriete redacteur beter te leren kennen!

Dossier: Specials

Groen III: Haring, kibbeling en andere dieren van Amsterdam

9 mei 2016

Deze laatste aflevering van Radio Swammerdam in het dossier Groen ging over de ecologie in de Baltische Zee en dieren in Amsterdam. Aan tafel zaten Floor Soudijn, recent gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam, met een interessant onderzoek in de theoretische ecologie over het effect van seizoensdynamiek op populaties en voedselketens. Ze keek daarbij vooral naar vispopulaties in de Baltische Zee en vertelde ons dat je eerst een broodje haring moet eten als je een portie kibbeling wilt. Daarnaast was te gast Geert Timmermans, stadsecoloog bij de gemeente Amsterdam. Door jarenlang werken met de Amsterdamse ecologie weet hij alles over het dierenrijk in en om Amsterdam. Hij heeft ook bijgedragen aan het recent verschenen Amsterdamse Beestenboek.

De column werd verzorgd door Bart van Heerikhuizen.

Presentatie door Luuc Brans en Lieven Heeremans.

Dossier: Groen

Fundamenten Van De Realiteit V: De Oorsprong Van Betekenis

1 mei 2016

Bestaat er zoiets als een ultiem fundamenteel beginsel van alles wat er is? En zo ja, waar ligt dan precies het onderscheid tussen betekenisloos en betekenisvol? Maakte een creator dat onderscheid? Of zit er alleen maar een schijnbaar verschil tussen en is het een kwestie van complexiteit opschalen? In deze aflevering van Radio Swammerdam praten we met Pieter Adriaans (kunstenaar & hoogleraar Kunstmatige Intelligentie) en Emanuel Rutten (wiskundige, filosoof én gelovige) over een universeel beginsel van alles wat er is – het laatste deel van de reeks ‘fundamenten van de realiteit’. Presentatie door Maureen Voestermans en Luuc Brans.

Dossier: Fundamenten van de Realiteit