2023

Drugs tegen je depressie? De kansen en gevaren van ketamine bij suïcidaliteit

Radio Swammerdam · Drugs tegen je depressie? De kansen en gevaren van ketamine bij suïcidaliteit

‘Ketamine blijkt doodsoorzaak Friends-acteur Matthew Perry’ kopte de NOS op 15 december. Naar verluidt kreeg Perry een behandeling tegen depressie en gebruikte hij daarvoor de drug ketamine. Hoe zit dat precies?

In Radio Swammerdam gingen Emerence Kapteijn en Maaike Kooijman in gesprek met Jurriaan Strous, promovendus én psychiater op de crisisdienst. Onder leiding van prof. dr. Robert Schoevers doet hij onderzoek naar ketamine bij acute suïcidaliteit. Wat kunnen psychedelica betekenen bij psychische klachten? Maar ook: wat zijn de gevaren? Strous: “Het is absoluut geen wondermiddel. Dat is niks in de psychiatrie.”

Let op: in deze uitzending worden thema’s besproken worden die als gevoelig of triggerend ervaren kunnen worden, zoals verslaving en suïcidaliteit. Denk je aan zelfdoding? Bel dan gratis naar 0800-0113 voor 113 Zelfmoordpreventie.

Dossier: 2023-2024

Osmaanse reisverslagen

Radio Swammerdam · Osmaanse Reisverslagen

In de negentiende eeuw wordt het Osmaanse (Ottomaanse) Rijk steeds toegankelijker voor West-Europese toeristen. Schrijvers en kunstenaars trekken naar het oosten, op zoek naar een authentiek oriëntaalse ervaring. Hoessein Alloul, docent aan de Universiteit van Amsterdam, vertelt over zijn onderzoek naar hun reisverslagen en legt uit dat Osmaanse geschiedenis ook Europese geschiedenis is.

Door Momo Schaap, met dank aan Roeland Dubèl en Tabe Bakker. Met een column van Isa Skolnik.

Dossier: 2023-2024

Scheve groei tussen steden en opgroeien in een scheve stad

Radio Swammerdam · Scheve groei tussen steden en opgroeien in een scheve stad

Hoe zijn de voordelen van steden veranderd in de afgelopen decennia? En voor wie zijn die voordelen precies? Stadseconoom dr. Mathieu Steijn doet onderzoek om hierover harde cijfers op tafel te krijgen.

Mathieu vertelt in deze aflevering over zijn promotieonderzoek naar de veranderende voordelen van steden, de groei van steden de afgelopen jaren, en wat daarbij de rol van het uitwisselen van ideeën is. Het blijkt dat nabijheid nog steeds heel belangrijk is voor het doen van intellectueel werk!

Daarnaast vertelt Mathieu over zijn nieuwste onderzoek naar sociale mobiliteit tussen wijken. Hoe kunnen we beleid maken om dit te bevorderen?

Luister ook vooral naar Piet Ruigs mooie column over de rafelranden in de stad.

Door Tabe Bakker.
Dank aan Emerence Kapteijn en Max Waterreus

Dossier: 2023-2024, Amsterdam

Van klimaatongelijkheid naar klimaatrechtvaardigheid

Radio Swammerdam · Van klimaatongelijkheid naar klimaatrechtvaardigheid

We lezen van alles over de gevolgen van de opwarming van de aarde: de zeespiegel stijgt, er komt meer hevige regenval en meer overstromingen, zwaardere stormen of juist grote droogtes en bosbranden. Zulke rampen treffen voornamelijk gebieden in armere landen, terwijl daar mensen wonen die aan de klimaatverandering zelf niet zo heel veel hebben bijgedragen.

Over die klimaatongelijkheid gaat redacteur Maaike Kooijman in deze uitzending in gesprek met twee gasten. Hoogleraar dr. Thea Hilhorst vertelt dat niet alleen klimaatverandering mensenwerk is, maar de gevolgen daarvan ook. We moeten dus niet alléén het klimaat de schuld geven van deze rampen, pleit ze. Inheems activist Raki Ap laat zien dat ongelijkheid niet alleen optreedt als gevolg van klimaatverandering, maar ook aan de basis daarvan: de energietransitie in de westerse wereld verwoest levens in het Globale Zuiden.

Met een column van Nicole Kaandorp.

Dossier: 2023-2024

Nieuwe ontwikkelingen in de psychiatrie en wat die kunnen betekenen

Radio Swammerdam · Nieuwe ontwikkelingen in de psychiatrie en wat die kunnen betekenen

Psychiater en onderzoeker Nienke Vulink vertelt over de nieuwste ontwikkelingen in de psychiatrie. Wat kan diepe hersenstimulatie (DBS) betekenen voor mensen met een hevige dwangstoornis of depressie? Wat zijn de verschillen met rTMS, waarvoor geen operatie nodig is? En waarom zijn deze veelbelovende behandelmethoden nog zo onbekend? Nienke pleit voor meer samenwerking tussen academische ziekenhuizen en ggz-instellingen.
Presentatie door Maaike Kooijman en Tabe Bakker.

Dossier: 2023-2024

Amsterdamse volksbadhuizen en de emancipatie van de arbeidersvrouw

Radio Swammerdam · Amsterdamse volksbadhuizen en de emancipatie van de arbeidersvrouw

Aan het einde van de negentiende eeuw was Amsterdam – inclusief haar inwoners – ontzettend smerig. Waar dagelijks een bad of douche nemen voor veel mensen tegenwoordig heel vanzelfsprekend is, was dat voor de arbeidersklasse ruim honderd jaar geleden absoluut niet het geval. Zij leefden in grootschalige sloppenwijken in krotwoningen en hoewel er na de invoering van de woningwet in 1901 wel degelijke huisvesting kwam, beschikten de meeste arbeiderswoningen niet over badkamers. De gemeente Amsterdam riep daarom volksbadhuizen in het leven, waar mannen en vrouwen gescheiden konden baden. Voor arbeidersvrouwen was er in eerste instantie veel minder ruimte, maar mettertijd veranderde dit: langzamerhand kreeg de vrouw steeds meer ruimte in de volksbadhuizen, en tegen de jaren twintig werden de mannen-en vrouwenafdelingen zelfs helemaal gelijk ingedeeld. In deze aflevering van Radio Swammerdam gaat Emerence Kapteijn in gesprek met Imke Chatrou over haar onderzoek naar de de veranderende indelingen van Amsterdamse badhuizen die parallel lopen aan sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen rondom vrouwenemancipatie aan het begin van de twintigste eeuw.

Dossier: 2023-2024, Amsterdam

Smooth City

Radio Swammerdam · Smooth City

René Boer vertelt over zijn boek Smooth City, waarin hij een fenomeen beschrijft dat wereldwijd kan worden waargenomen: Steden worden onder invloed van nieuwe technologie en gentrificatie verder en verder ‘gestroomlijnd.’ Een ontwikkeling die op de lange termijn een groot gevaar kan gaan vormen.

Met een column van Piet Ruig.

Door Momo Schaap, met dank aan Max Waterreus en Tanne van der Wal.

Dossier: 2023-2024, Amsterdam

Cognitieve mensverbetering; Inflatie van ons mens-zijn?

Radio Swammerdam · Cognitieve mensverbetering; Inflatie van ons mens-zijn?

In deze speciaal met het Future Science Project bekijken Isabel Barnett en Max Waterreus de verhouding tussen de mens en zijn mentale capaciteiten, keuzes en identiteit. Door extern ingrijpen (bijvoorbeeld cognitieve verbeteringstechnologieën) verschuift deze verhouding mogelijk in de toekomst. De podcast werkt toe naar een tafelgesprek over de wenselijkheid van deze verbeteringstechnologieën met filosofen Marcel Zuijderland en Linde van Schuppen, uitgezonden op Radio Salto (99.4 FM) op 8 oktober 2023.

Hier is een link naar het Future Science Project van het honoursprogramma van de levenswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam.

Dossier: 2023-2024

Terugblik seizoen 2022-2023

Radio Swammerdam · Terugblik seizoen 2022-2023

Tropische temperaturen staan voor de deur en dat betekent dat het tijd is voor de zomerstop van Radio Swammerdam. Maar voordat we uit de ether zijn, staat er een recap van seizoen 2022/2023 voor jullie klaar. Redacteuren Tanne van der Wal, Emerence Kapteijn en Thomas Verhage doken de studio in om terug te blikken op de mooiste radiomomenten van het afgelopen seizoen: van een rapportage over het NK Bommetje, tot een interview over de Amazone.

Dossier: 2022-2023

Spiritisme en abortus in de negentiende eeuw

Radio Swammerdam · Spiritisme en abortus in de negentiende eeuw

Nienke Groskamp vertelt over haar onderzoek naar de verbanden en overlap tussen spiritisme en de abortus-discussie in de Verenigde Staten in de negentiende eeuw. De geschiedenis van abortus blijkt veel complexer te zijn dan die in het huidige debat vaak wordt voorgesteld.

Door Momo Schaap, met dank aan Emerence Kapteijn en Thomas Verhage.

Dossier: 2023-2024

Cyborgs: Meer of Minder Mens?

Radio Swammerdam · Cyborgs: Meer of minder mens?

Cyborgs, zijn ze nog steeds een fantasieproject van science-fiction schrijvers, of komen ze al van de lopende band rollen? En, hoe moeten we ze nou zien, als mens, of als robot? In de studio schuiven filosoof Bouke van Balen en sci-fi-kenner Chris de Deugd aan om over deze techniekfilosofische vragen te praten. Door Tabe Bakker. Co-host: Bart Verplanke. Column door Chris de Deugd.

Dossier: 2022-2023

Wetgeving van de Europese interne markt

Radio Swammerdam · Wetgeving van de Europese Interne Markt

In deze aflevering praten we met hoogleraar economisch publiekrecht Sybe de Vries. We hebben het over wetgeving van de interne markt in de Europese Unie, hoe komt deze wetgeving tot stand en wat voor implicaties hebben deze wetten voor Europa?

Dossier: 2022-2023

ChatGTP: de Ethische Kwestie

In deze uitzending gaan we het hebben over chatGPT, de snelst groeiende applicatie ooit met maar liefst honderd miljoen actieve gebruikers binnen twee maanden na lancering. Maar niet iedereen is even enthousiast over deze tekstengenerator, ook vanwege zorgen om onware informatie. Wat betekent het automatisch genereren van desinformatie, nepnieuws en propaganda voor onze samenleving en wat kunnen we daartegen doen?

Daarover gaat Lilian Kingma in gesprek met Marjolein Lanzing en Eugene Loos. Marjolein is assistent professor filosofie van technologie aan de Universiteit van Amsterdam en Eugene is als universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht gespecialiseerd in de toegankelijkheid van betrouwbare digitale informatie voor iedereen.

Radio Swammerdam · ChatGTP: De Ethische Kwestie

Dossier: 2022-2023

De historische context van het paasverhaal

Radio Swammerdam · De historische context van het paasverhaal

Het is vandaag Pasen en om die reden staat in de uitzending van vandaag het paasverhaal centraal. Het verhaal van de dood en wederopstanding van Jezus wordt de laatste tijd vaak op een moderne manier verteld. Een bekend voorbeeld hiervan is the Passion, dat afgelopen donderdag door 2,5 miljoen mensen werd bekeken. Maar kan je het verhaal wel los zien van de historische context van die tijd? Want hoe keek men rond de jaarwisseling naar Jezus? En wat was de reden dat hij gekruisigd moest worden. Daar over spreken Thomas Verhage en Tanne van der Wal in deze uitzending met dr. Ayhan Aksu, post doctoral researcher aan de Rijksuniversiteit van Groningen.

Dossier: 2022-2023

Dierentuinen

Radio Swammerdam · Dierentuinen

Als sinds mensenheugenis heeft de mens een fascinatie met exotische dieren uit verre landen. Tegenwoordig kunnen we zelf op reis om dieren in het wild te zien en hebben we eindeloos veel natuurdocumentaires ter beschikking. Waarom sluiten we deze dieren dan nog steeds op in onze achtertuin? Zijn dierentuinen nog wel van deze tijd en zo ja, hoe ziet de moderne dierentuin eruit? Over deze vragen spreken Ruben Rosen Jacobson en Bart Verplanke met expert dier-mensrelaties Maarten Reesink (Uva) en universitair docent dierenwelzijn Vivian Goerlich (UU). Column door Brigit Hillenius, techniek Tanne van der Wal.

Dossier: 2022-2023

Internetcultuur

Radio Swammerdam · Internetcultuur

Zelfs als je maar weinig online bent valt het op: het Internet heeft een eigenzinnige cultuur, en die sijpelt langzaam het echte leven binnen. Via politiek of media, via complotten of modewoorden. Hoe zit dat? En wat voor cultuur is dat eigenlijk? En kunnen we eigenlijk nog wel van een onderscheid spreken tussen ‘echt’ en ‘Internet’? Over deze vragen spreken Tabe Bakker en Emerence Kapteijn met mediawetenschapper Daniël de Zeeuw (UvA, KU Leuven). Column door Nicole Kaandorp, techniek Bart Verplanke.

Dossier: 2022-2023

Effectief Altruïsme

Radio Swammerdam · Effectief Altruïsme

Deze week praten we met Willem Sleegers en Marieke de Visscher over effectief altruïsme. Hoe kunnen we het meest goed doen, en waarom moeten we dit doen? Hoe doen we onderzoek naar goede doelen, en wat maakt iets ‘effectief’? Dit en meer in deze podcast!

Dossier: 2022-2023

Seksualiteit

Radio Swammerdam · Seksualiteit

Één op de vijf vrouwen heeft wel eens pijn bij seks. Hoe komt dat en kunnen we daar iets aan doen? En wat voor andere seksuele problemen zijn er eigenlijk? In deze uitzending gaan Lilian Kingma en Thomas Verhage in gesprek met seksuoloog Hanneke Termeer.

Dossier: 2022-2023

De ervaring van dementie

Radio Swammerdam · De ervaring van dementie

Hoewel we het uitgebreid kunnen hebben over wat dementie is als hersenziekte op neurowetenschappelijk niveau, gaat Emerence Kapteijn in deze uitzending van Radio Swammerdam met twee antropologen in gesprek over de ervaring van dementie. Silke Hoppe en Annelieke Driessen nemen ons mee in hun etnografische en kwalitatieve onderzoek naar hoe waarden, subjectiviteit en kennis vorm krijgen in zorgpraktijken. Wat vragen wij van mantelzorgers als zij jarenlang zorg dragen voor hun dementerende partner, vader of moeder? Wat zijn de waardevolle momenten in de ziektebeleving en wat zeggen zij over hoe wij de zorg inrichten? Hoe verhouden wij ons tegenover ons verleden, heden en onze toekomst, als wij ons voorstellen dat we later wellicht met dementie te maken krijgen? Dat en meer in deze uitzending over het radicaal vergeten. Deelnemen aan het Dementia Letter Project kan nog steeds, via anneliekedriessen.com.

Dossier: 2022-2023

Ontbossing in de Amazone

Radio Swammerdam · Ontbossing in de Amazone

In deze aflevering praten redacteuren Bart Verplanke en Thomas Verhage met Dr. Tim Boekhout van Solinge over ontbossing in de Amazone. Tim is expert in het gebied van illegale ontbossing, en zet zich na jarenlang onderzoek nu lokaal in Brazilië in om samen met inheemse bevolkingen de strijd aan te gaan tegen de oplopende ontbossing.

Dossier: 2023-2024