2023-2024

Osmaanse reisverslagen

Radio Swammerdam · Osmaanse Reisverslagen

In de negentiende eeuw wordt het Osmaanse (Ottomaanse) Rijk steeds toegankelijker voor West-Europese toeristen. Schrijvers en kunstenaars trekken naar het oosten, op zoek naar een authentiek oriëntaalse ervaring. Hoessein Alloul, docent aan de Universiteit van Amsterdam, vertelt over zijn onderzoek naar hun reisverslagen en legt uit dat Osmaanse geschiedenis ook Europese geschiedenis is.

Door Momo Schaap, met dank aan Roeland Dubèl en Tabe Bakker. Met een column van Isa Skolnik.

Dossier: 2023-2024

Scheve groei tussen steden en opgroeien in een scheve stad

Radio Swammerdam · Scheve groei tussen steden en opgroeien in een scheve stad

Hoe zijn de voordelen van steden veranderd in de afgelopen decennia? En voor wie zijn die voordelen precies? Stadseconoom dr. Mathieu Steijn doet onderzoek om hierover harde cijfers op tafel te krijgen.

Mathieu vertelt in deze aflevering over zijn promotieonderzoek naar de veranderende voordelen van steden, de groei van steden de afgelopen jaren, en wat daarbij de rol van het uitwisselen van ideeën is. Het blijkt dat nabijheid nog steeds heel belangrijk is voor het doen van intellectueel werk!

Daarnaast vertelt Mathieu over zijn nieuwste onderzoek naar sociale mobiliteit tussen wijken. Hoe kunnen we beleid maken om dit te bevorderen?

Luister ook vooral naar Piet Ruigs mooie column over de rafelranden in de stad.

Door Tabe Bakker.
Dank aan Emerence Kapteijn en Max Waterreus

Dossier: Amsterdam

Van klimaatongelijkheid naar klimaatrechtvaardigheid

Radio Swammerdam · Van klimaatongelijkheid naar klimaatrechtvaardigheid

We lezen van alles over de gevolgen van de opwarming van de aarde: de zeespiegel stijgt, er komt meer hevige regenval en meer overstromingen, zwaardere stormen of juist grote droogtes en bosbranden. Zulke rampen treffen voornamelijk gebieden in armere landen, terwijl daar mensen wonen die aan de klimaatverandering zelf niet zo heel veel hebben bijgedragen.

Over die klimaatongelijkheid gaat redacteur Maaike Kooijman in deze uitzending in gesprek met twee gasten. Hoogleraar dr. Thea Hilhorst vertelt dat niet alleen klimaatverandering mensenwerk is, maar de gevolgen daarvan ook. We moeten dus niet alléén het klimaat de schuld geven van deze rampen, pleit ze. Inheems activist Raki Ap laat zien dat ongelijkheid niet alleen optreedt als gevolg van klimaatverandering, maar ook aan de basis daarvan: de energietransitie in de westerse wereld verwoest levens in het Globale Zuiden.

Met een column van Nicole Kaandorp.

Dossier: 2023-2024

Nieuwe ontwikkelingen in de psychiatrie en wat die kunnen betekenen

Radio Swammerdam · Nieuwe ontwikkelingen in de psychiatrie en wat die kunnen betekenen

Psychiater en onderzoeker Nienke Vulink vertelt over de nieuwste ontwikkelingen in de psychiatrie. Wat kan diepe hersenstimulatie (DBS) betekenen voor mensen met een hevige dwangstoornis of depressie? Wat zijn de verschillen met rTMS, waarvoor geen operatie nodig is? En waarom zijn deze veelbelovende behandelmethoden nog zo onbekend? Nienke pleit voor meer samenwerking tussen academische ziekenhuizen en ggz-instellingen.
Presentatie door Maaike Kooijman en Tabe Bakker.

Dossier: 2023-2024

Amsterdamse volksbadhuizen en de emancipatie van de arbeidersvrouw

Radio Swammerdam · Amsterdamse volksbadhuizen en de emancipatie van de arbeidersvrouw

Aan het einde van de negentiende eeuw was Amsterdam – inclusief haar inwoners – ontzettend smerig. Waar dagelijks een bad of douche nemen voor veel mensen tegenwoordig heel vanzelfsprekend is, was dat voor de arbeidersklasse ruim honderd jaar geleden absoluut niet het geval. Zij leefden in grootschalige sloppenwijken in krotwoningen en hoewel er na de invoering van de woningwet in 1901 wel degelijke huisvesting kwam, beschikten de meeste arbeiderswoningen niet over badkamers. De gemeente Amsterdam riep daarom volksbadhuizen in het leven, waar mannen en vrouwen gescheiden konden baden. Voor arbeidersvrouwen was er in eerste instantie veel minder ruimte, maar mettertijd veranderde dit: langzamerhand kreeg de vrouw steeds meer ruimte in de volksbadhuizen, en tegen de jaren twintig werden de mannen-en vrouwenafdelingen zelfs helemaal gelijk ingedeeld. In deze aflevering van Radio Swammerdam gaat Emerence Kapteijn in gesprek met Imke Chatrou over haar onderzoek naar de de veranderende indelingen van Amsterdamse badhuizen die parallel lopen aan sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen rondom vrouwenemancipatie aan het begin van de twintigste eeuw.

Dossier: 2023-2024

Smooth City

Radio Swammerdam · Smooth City

René Boer vertelt over zijn boek Smooth City, waarin hij een fenomeen beschrijft dat wereldwijd kan worden waargenomen: Steden worden onder invloed van nieuwe technologie en gentrificatie verder en verder ‘gestroomlijnd.’ Een ontwikkeling die op de lange termijn een groot gevaar kan gaan vormen.

Met een column van Piet Ruig.

Door Momo Schaap, met dank aan Max Waterreus en Tanne van der Wal.

Dossier: 2023-2024, Los

Cognitieve mensverbetering; Inflatie van ons mens-zijn?

Radio Swammerdam · Cognitieve mensverbetering; Inflatie van ons mens-zijn?

In deze speciaal met het Future Science Project bekijken Isabel Barnett en Max Waterreus de verhouding tussen de mens en zijn mentale capaciteiten, keuzes en identiteit. Door extern ingrijpen (bijvoorbeeld cognitieve verbeteringstechnologieën) verschuift deze verhouding mogelijk in de toekomst. De podcast werkt toe naar een tafelgesprek over de wenselijkheid van deze verbeteringstechnologieën met filosofen Marcel Zuijderland en Linde van Schuppen, uitgezonden op Radio Salto (99.4 FM) op 8 oktober 2023.

Hier is een link naar het Future Science Project van het honoursprogramma van de levenswetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam.

Dossier: 2023-2024, Specials

Spiritisme en abortus in de negentiende eeuw

Radio Swammerdam · Spiritisme en abortus in de negentiende eeuw

Nienke Groskamp vertelt over haar onderzoek naar de verbanden en overlap tussen spiritisme en de abortus-discussie in de Verenigde Staten in de negentiende eeuw. De geschiedenis van abortus blijkt veel complexer te zijn dan die in het huidige debat vaak wordt voorgesteld.

Door Momo Schaap, met dank aan Emerence Kapteijn en Thomas Verhage.

Dossier: 2023-2024

Wetgeving van de Europese interne markt

Radio Swammerdam · Wetgeving van de Europese Interne Markt

In deze aflevering praten we met hoogleraar economisch publiekrecht Sybe de Vries. We hebben het over wetgeving van de interne markt in de Europese Unie, hoe komt deze wetgeving tot stand en wat voor implicaties hebben deze wetten voor Europa?

Dossier: 2023-2024

Ontbossing in de Amazone

Radio Swammerdam · Ontbossing in de Amazone

In deze aflevering praten redacteuren Bart Verplanke en Thomas Verhage met Dr. Tim Boekhout van Solinge over ontbossing in de Amazone. Tim is expert in het gebied van illegale ontbossing, en zet zich na jarenlang onderzoek nu lokaal in Brazilië in om samen met inheemse bevolkingen de strijd aan te gaan tegen de oplopende ontbossing.

Dossier: 2023-2024