2015 — 2016

Natuur en schijnbare tegenstellingen daarvan

Dossier: Groen

Klimaatontkenning ‘lite’ in het antropoceen


Het antropoceen als geologisch tijdvak, de verwildering van landschappen, moedertje Shell en de verbeelding als wapen tegen klimaatontkenning ‘lite’. In deze bomvolle uitzending over klimaatverandering spreken Mathijs ter Kuile en Nash Keller met Sjoerd Kluiving, Aardwetenschapper aan de Vrije Universiteit, en Ruben Jacobs die onderzoek naar de sociologische aspecten van klimaatverandering. Naast de stikstofcrisis en de terugkeer van de wolf komen ook de ‘Green New Deal’ en de donuteconomie voorbij. En een luisteraar biedt de klimaatcritici, die vegetariërs en vliegtuigmijders niet zelden voor gek verklaren, middels een gedicht van repliek. Kortom: luisteren!

Dossier: Groen, Los

Duurzaam met grondstoffen

In deze uitzending spreken Mathijs ter Kuile en Nash Keller met twee experts op het gebied van recycling en plastic. Maarten Bakker van de TU Delft vertelt alles over het gebied van recyclen. Hoe gaat dat nu in Nederland en wat moet er nog beter? Als je aan recyclen denkt, denk je waarschijnlijk ook aan plastic. Gert-Jan Gruter is bijzonder hoogleraar Industrial Sustainable Chemistry aan de UvA en technisch directeur bij Avantium, met hem praten we over wat plastics nou eigenlijk zijn en de nieuwe plastics die eraan zitten te komen. Columnist Tessa Sparreboom schreef wederom een scherpe column. Kortom: luisteren dus!

 

Dossier: 2019 - 2020, Groen

Klimaat: vrees en verwondering

Het naderend noodlot van onze opwarmende planeet is iets om te vrezen, maar ondertussen kunnen we ons ook verwonderen over de prachtige natuur op die planeet. Zoals over intelligente planten (interview Martijn Rep, va. 01:28) en hagedissen op de Nederlandse Antillen (interview Wendy Jesse, va. 17:11). Geert van der Meulen (va. 39:33) vertelt over zijn plan om Nederland te wapenen tegen een zeespiegelstijging van 10 meter. Met een column van Tessa Sparrenboom.

Dossier: Groen, Los

Homorechten en seksuele vrijheid

Nederland staat bekend als een van de meest tolerante samenlevingen. Maar homomannen hebben in Nederland een lange weg afgelegd. Homo-onderzoeker Gert Hekma en regisseur Sebas Kes van de documentaire over het Homomonument: Monument van Trots – Film & Expositie, vertellen ons er deze zondag meer over. Luister ook naar de reportage over de condoomspeciaalzaak Condomerie, die dit jaar alweer 30 jaar bestaat. En natuurlijk een column van onze vaste columnist Bas Belleman waarin de link met Shakespeare wordt gelegd en een gastbijdrage van de Science Sisters (Nina & Jessie van Hattum).

Gasten: Gert Hekma en Sebas Kes
Presentatie: Froukje Waterbolk en Mirjam van Zuidam
Columnist: Bas Belleman

Dossier: Amsterdam

Hoe de wetenschap het klimaat wél gaat redden

Met het opstappen van Trump uit het klimaatakkoord van Parijs en het mislukken van een coalitie met GroenLinks in eigen land lijken we het niet van de politiek moeten hebben als we het klimaatprobleem tegen willen gaan. Gelukkig zijn er wel veel groene initiatieven in de wetenschappelijke wereld. Deze aflevering zijn Bram van de Putte en Durwin Lynch te gast.  Bram probeert CO2 om te zetten in nuttige stoffen voor bijvoorbeeld medicijnen en Durwin probeert ons luie burgers zover te krijgen toch ons steentje bij te dragen.

Deze week een column van Machiel Keestra

Dossier: Groen

Amsterdam IX: 50 jaar Bijlmer

De Bijlmer bestaat dit jaar 50 jaar. Het heeft door de jaren heen niet zo’n beste reputatie gekregen. Dat terwijl de bouwmeester van dit project grote idealen nastreefden. Deze ochtend praatten wij over deze man, Siegfried Nassuth, zijn idealen en wat ervan geworden is. Onze gast Daan Dekker schreef een boek over hem, de Betonnen Droom.
In de jaren negentig vond er ook een grootste vernieuwing van de Bijlmer plaats. Deze vernieuwing werd geleid door Joop de Haan, ook bij ons aan tafel. Werden de idealen van Nassuth weer nagestreefd in de jaren negentig of werd er voor een heel andere aanpak gekozen?
U hoort het allemaal in deze mooie uitzending, waar ook nog een reportage over het Bijlmermuseum én een column over tegeltjeswijsheden van Bart van Heerikhuizen in zit!
Met presentatie van Henk en Mirjam.

Dossier: Amsterdam

Amsterdam VIII: Ons koloniaal zelfbeeld

In deze aflevering van Radio Swammerdam doken Mirjam & Froukje in het koloniale verleden van Nederland. Paul Bijl, docent Neerlandistiek aan de UvA & postdoctorale onderzoeker bij het KITLV en Eveline Sint Nicolaas, conservator bij de afdeling Geschiedenis van het Rijksmuseum waren te gast. Zij vroegen hen waarom wij eigenlijk zo weinig weten van ons koloniaal verleden en waarom juist deze kennis zo belangrijk is voor ons Nederlanders.

Sicco de Knecht verzorgde een scherpe column waarin hij oproept tot meer nieuwsgierigheid naar ons koloniaal verleden.

Dossier: Amsterdam

Niets is wat het lijkt? De wetenschap achter complotdenken

Wie kun je nog geloven? In een wereld waarin wordt gelekt en gehackt, waarin de alternatieve feiten je om de oren vliegen en nepnieuws in de omloop is, is het soms lastig wie we nog kunnen geloven. In deze aflevering van Radio Swammerdam spreken we over complotdenken met Jan-Willem van Prooijen -gedragspsycholoog verbonden aan de VU, en journalist Maarten Reijnders. De één gelooft wat meer; de ander wat minder. Maar waar ligt de grens tussen kritisch zijn en een complotdenker? Of schuilt er ook waarheid achter een complotdenker?

Ook windt columnist Bas Belleman zich op over de complottheorieën die zich keren tegen zijn held Shakespeare.

Dossier: Grensgevallen

Amsterdam VII: Mag je scholen “zwart” of “wit”noemen?

 

Vandaag gingen Mirjam van Zuidam en Henk Ruigrok van der Werve in gesprek met UvA-wetenschapsters Hülya Kosar-Altinyelken en Imane Oulali over racisme, segregatie en het onderscheidt tussen “witte”en “zwarte” scholen. Zij vroegen hen wat er mis is met segregatie en waarom labels als “wit” en “zwart” bijdragen aan racisme.
 
Bas Belleman verzorgde vandaag een intrigerende column over racistische connotaties.

Dossier: Amsterdam

Grensgevallen VI: Dieren zijn net mensen

We hebben allemaal wel iets met dieren… Om te vertroetelen, om naar te kijken, of op ons bord om op te eten. Hoe staat het met de verhouding tussen mens en dier? Staan we nog steeds bovenaan in het dierenrijk of wordt het tijd om van dit idee af te stappen?

Froukje en Elmer praatten hierover met hoogleraar Maarten van Reesink over zijn specialisme Animal Studies en psycholoog en filosoof Esteban Rivas, die alles kon vertellen over de sociale intelligentie van dieren; van mensapen en olifanten tot en met honden en vogels. Op veel vlakken zaten onze gasten op één lijn, maar over het verschil tussen dier en mens op het gebied van taal konden zij het toch niet helemaal eens worden.
Ook las onze columniste geurhistorica Caro Verbeek een prachtige column voor over hoe wij mensen misschien een voorbeeld kunnen nemen aan dieren wat betreft het aan elkaar ruiken.

Luisteren dus!

Dossier: Grensgevallen

Grensgevallen V – Op de grens tussen kunst en wetenschap

Kun je kunstenaar zijn en wetenschapper? Is wetenschap eigenlijk niet ook een soort kunst? Was het vroeger makkelijker om zowel kunstenaar als wetenschapper te zijn? Vanochtend stelden Misha en Elmer deze vragen aan socioloog en kunstenaar Hans Abbing (UvA) en kunsthistoricus Bert van de Roemer (UvA).

Bert vertelde over de collecties van de 17e-eeuwse medicus Frederik Ruysch wiens preparaten ook een sterk kunstzinnig karakter hadden. We leren dat wetenschappers die heel keurig en met groot esthetisch besef hun rariteitenkabinetten organiseerden, dachten dat je door kunst de natuur kon verbeteren. Hans Abbing, zelf socioloog, econoom én kunstenaar, vertelde over de raakvlakken tussen kunst en wetenschap en of die twee werelden steeds meer naar elkaar groeien of niet. Is het wenselijk dat kunst ‘intellectualiseert’? Machiel Keestra verzorgde een column over de rol van creativiteit in de verschillende wetenschapsdisciplines en betoogde dat de grens tussen kunst en wetenschap beslecht moest worden. Mirjam en Marie-Beth maakten een reportage over de tentoonstelling Imaginary Math in het VoxPop-museum van de UvA. Terugluisteren dus.

Dossier: Grensgevallen

Amsterdam VI: Een nieuwe generatie stadskinderen

Anders dan een generatie geleden blijven gezinnen tegenwoordig in de stad wonen. Verhuisden jonge ouders voorheen bij de eerste zwangerschap nog direct naar een groeikern, tegenwoordig kiezen ze steeds vaker voor een krappe woning te midden van stedelijke voorzieningen. Waarom doen ze dit? En hoe kun je als stad aan de wensen van deze gezinnen voldoen?

Mirjam en Misha spraken hierover met stadsgeograaf Lia Karsten en architect Naomi Felder, in een kakelverse uitzending over deze nieuwe generatie stadskinderen. Ook te horen zijn de prachtige column van Gemma Venhuizen en een intrigerende reportage over het Amsterdamse Westerdok.

Dossier: Amsterdam

Amsterdam V: Drukte in de stad

Het is druk in Amsterdam. Hutjemutje schuifelen we over de Wallen, zitten we vast in een overvolle Kalverstraat of worden we van onze fiets gereden door een scooter. Hoe vinden we oplossingen voor de frustratie van een (te) drukke stad?

In deze uitzending praatten we erover met antropoloog en politiek wetenschapper Nanke Verloo, en Reinjan Mulder, criminoloog en ervaringsdeskundige want hij woont, loopt, fiets al vijftig jaar in Amsterdam.

De column werd verzorgd door onze vaste columnist Heidi Dorudi. Presentatie was in handen van Froukje Waterbolk en Mirjam van Zuidam

Dossier: Amsterdam

Grensgevallen IV: Is economie een wetenschap?

Is een economie een wetenschap? En kunnen economen de toekomst voorspellen? Daar praten Elmer Rikhof en Henk Ruigrok van der Werven over met Dr. Ed Westerhout, universitair hoofddocent economie verbonden aan de Universiteit van Tilburg.

De column werd deze week voorgelezen door geurhistorica Caro Verbeek, over de geur van geld oftewel ‘Pecunia non olet’.

Dossier: Grensgevallen

Amsterdam I: 020nline, de Digitale Stad en het internet

Vanmorgen spraken Marie Beth en Misha in de nieuwste uitzending in het dossier Amsterdam met Geert Lovink over de Digitale Stad en met Ariën Vijn over AMS-IX, het internetknooppunt van Amsterdam. Dit verbindingspunt in de Watergraafsmeer is een van de meest belangrijke dataknooppunten van Europa. Arien Vijn werkt bij het internetknooppunt en legde ons uit over de Amsterdam Data Tower en de infrastructuur van het internet. Over het datacentrum bij Science Park maakte Mirjam en Marie-Beth onze eerste Swammerreportage waarbij ze zich tussen de zoemende computers en kabelkluwen begaven. Met Geert Lovink tenslotte spraken we over de ontstaansgeschiedenis van het internet en de Digitale Stad. Daarbij kwam ook de publieke functie en de privatisering van het internet ter sprake. Zeker terugluisteren dus!

Dossier: Amsterdam

(W)Etenschap III: Het voedsellabyrint

Is gezond eten louter een individuele aangelegenheid? En hoe schadelijk zijn E-nummers? Er is veel tegenstrijdige informatie over gezond worden en blijven, maar wat moeten wij als consument geloven?

Jaap Seidell en Jutka Halberstadt proberen met hun boek ‘Het voedsellabyrint’ een weg te banen door al deze tegenstrijdige berichten. Tegelijkertijd proberen zij ons een samenhangende visie te bieden over complexe onderwerpen als gezonde voeding, obesitas en vele andere onderwerpen.

In deze uitzending zijn Elmer Rikhof en Henk Ruigrok van der Werven met prof. dr. ir. Jaap Seidell (VU) in gesprek gegaan over zijn boek ‘Het Voedsellabyrint’.

Wil je de hele aflevering op je smartphone luisteren? Dat kan via onze podcast in iTunes en Stitcher, abonneer je: dan ontvang je elke week automatisch de nieuwste aflevering.

Dossier: (W)etenschap

Groen III: Haring, kibbeling en andere dieren van Amsterdam

Deze laatste aflevering van Radio Swammerdam in het dossier Groen ging over de ecologie in de Baltische Zee en dieren in Amsterdam. Aan tafel zaten Floor Soudijn, recent gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam, met een interessant onderzoek in de theoretische ecologie over het effect van seizoensdynamiek op populaties en voedselketens. Ze keek daarbij vooral naar vispopulaties in de Baltische Zee en vertelde ons dat je eerst een broodje haring moet eten als je een portie kibbeling wilt. Daarnaast was te gast Geert Timmermans, stadsecoloog bij de gemeente Amsterdam. Door jarenlang werken met de Amsterdamse ecologie weet hij alles over het dierenrijk in en om Amsterdam. Hij heeft ook bijgedragen aan het recent verschenen Amsterdamse Beestenboek.

De column werd verzorgd door Bart van Heerikhuizen.

Presentatie door Luuc Brans en Lieven Heeremans.

Dossier: Groen

Fundamenten Van De Realiteit V: De Oorsprong Van Betekenis

Bestaat er zoiets als een ultiem fundamenteel beginsel van alles wat er is? En zo ja, waar ligt dan precies het onderscheid tussen betekenisloos en betekenisvol? Maakte een creator dat onderscheid? Of zit er alleen maar een schijnbaar verschil tussen en is het een kwestie van complexiteit opschalen? In deze aflevering van Radio Swammerdam praten we met Pieter Adriaans (kunstenaar & hoogleraar Kunstmatige Intelligentie) en Emanuel Rutten (wiskundige, filosoof én gelovige) over een universeel beginsel van alles wat er is – het laatste deel van de reeks ‘fundamenten van de realiteit’. Presentatie door Maureen Voestermans en Luuc Brans.

Dossier: Fundamenten van de Realiteit

Groen II: Is de deeleconomie goed voor het milieu?

In deze tweede aflevering in het dossier Groen – luister hier de eerste aflevering uit dit dossier over ecocidewetgeving – zoeken Henk en Elmer uit wat de deeleconomie is en op welke wijze zij invloed heeft op het milieu. Te gast is Koen Frenken, hoogleraar innovatiestudies aan de UU. Hij stelt onder meer dat de deeleconomie altijd al bestaan heeft, maar nu grotere vormen aanneemt door het ontstaan van netwerken en bijbehorende apps als Airbnb, Snappcar en Peerby. In het tweede deel van de uitzending wordt de invloed van de deeleconomie op het milieu besproken.

De column werd voor deze ene keer verzorgd door oud-Swammerdam eindredacteur Sterre ten Houte de Lange. Zij besprak de karakters van haar katten.

Dossier: Groen