2017 — 2018

Geschiedenis van Water

Emma van Veenen en Sander Westerveld spreken deze zondag met promovendus Marianne Groep en hoogleraar Waterstaatsgeschiedenis Petra van Dam over de geschiedenis van water. Marianne Groep vertelt ons meer over de wateroorlog tussen Amsterdam, Haarlem en Leiden en wat voor rol pamfletten in de watergeschiedenis gespeeld hebben. Petra van Dam leert ons meer over waterstaatsgeschiedenis; over het ontstaan van het NAP, amfibische cultuur en veel meer. Uiteraard heeft Bas Belleman weer een prachtige column, ditmaal over een gedicht van Marsman.

Dossier: Water

Bijzondere eigenschappen van Water – Water II

Deze zondag presenteerde Aafke Kok en Sander Westerveld een nieuwe uitzending in het dossier Water. Toepasselijk na deze koude week sprak natuurkundige Daniel Bonn over hoe het komt dat we over ijs kunnen schaatsen en over hoe Egyptenaren stukken steen makkelijker konden voortslepen door de woestijn doormiddel van water. Chemicus Bernd Ensing hield een pleidooi voor de scheikunde en legde ons uit wat water nou zo’n bijzondere stof maakt. De columnist van dienst van Matthijs Mul sprak over water wonderen.

Dossier: Water

Water, te veel & te weinig – Water I

In de eerste uitzending in het dossier Water, belichten Emma & Aafke het onderwerp water van zijn twee meest extreme kanten. Met statisticus Emiel van Loon van de Universiteit van Amsterdam, praten zij over de wisselwerking tussen de waterinfrastructuur en dieren in Nederland. Zo graven muskusratten gangen in onze dijken, maar heeft deze zelfde dijk ook weer veel invloed op het leven van zijn omwonenden. Klimaatwetenschapper Ted Veldkamp van de Vrije Universiteit, vertelt ons over waterschaarste, die zij met modellen probeert te voorspellen. Je merkt het als gewoon burger misschien niet, maar ook in Nederland heerst waterschaarste. Wat dat voor ons betekent, en hoe hier onderzoek naar wordt gedaan, hoor je in deze uitzending. Verder nog een mooi intermezzo door Milan Teunissen van Manen, die in de huid van water kruipt voor haar column.

Presentatie: Emma van Veenen & Aafke Kok
Gasten: Emiel van Loon & Ted Veldkamp
Columnist: Milan Teunissen van Manen

Dossier: Water

Heksenjacht als virus en supranormale prikkels in de kunst

Sander Westerveld en Marie Beth van Egmond spreken met Arnold Hoogerwerf over supranormale prikkels en hoe deze toegepast kunnen worden op kunst en culturele uitingen. Steije Hofhuis, historicus én Swammerdammer van het eerste uur, spreekt over heksenvervolging in de vroeg moderne periode en hoe een cultureel darwiniaanse theorie de heksenjacht kan verklaren. Onze vaste columnist, Bart van Heerikhuizen, heeft het deze week over de WODC affaire en onafhankelijkheid in de wetenschap.

Dossier: Evolutie

Migratie, ongelijkheid en onzichtbaarheid – Nieuwkomers

Deze zondag spraken Nathalie Janssen en Marie Beth van Egmond met filosofe Yolande Jansen (UvA) over grenzen, migratie, en de invloed van de Holocaust als ons gedeeld cultureel geheugen. Ook werd er gesproken over de invloed van terminologie op de mensen waar het over gaat, de mensen die de termen bedenken en bezigen en op ieders denken. Verder las Heidi Dorudi een column voor en er werd voor het eerst in tijden muziek gedraaid.

Dossier: Nieuwkomers

Hoe mens en dier omgaan met nieuwkomers in hun omgeving – Nieuwkomers

Wat is de invloed van ‘nieuwkomers’ op hun omgeving? Om deze vraag te beantwoorden gaat Emma van Veenen in gesprek met antropoloog Oskar Verkaaik (UvA), die reacties uit een nieuwbouwwijk op de komst van een moskee onderzocht, en dierecoloog Wendy Jesse (VU) die naar het Caribisch gebied afreisde om de intocht van (invasieve) exoten te bestuderen. Verder hebben we een reportage over de Keuken van het Ongewenste Dier en een column van Bas Belleman over exoot Othello.

Dossier: Nieuwkomers

Van de evolutie van het heelal tot buitenaardse wezens – Evolutie

Wat is onze plaats in het heelal? We weten dat het heelal enorm groot is, en alsmaar groter wordt. Misschien zijn er zelfs wel meerdere heelallen. Is het toeval dat ons heelal zo gevormd is dat er zelfs leven kon ontstaan? En over leven gesproken, zijn wij eigenlijk de enigen, of moeten we die plaats delen met andere, buitenaardse levensvormen? Een heleboel vragen, waar Aafke Kok en Marie Beth het deze aflevering over hebben met theoretisch fysicus Jan Pieter van der Schaar en emeritus hoogleraar moleculaire cytologie Nanne Nanninga.

Dossier: Evolutie

Spoorwegwiskunde & de Treinfietscombinatie – Dagelijkse Wetenschap

Marie Beth van Egmond gaat samen met Emma van Veenen op zoek naar de logica achter de spoorwegen. Lex Schrijver vertelt ons meer over de wiskunde achter het treinnetwerk, Roland Kager over hoe onderschat de treinfietscombinatie (nog) is. Ten slotte spreekt onze nieuwe columnist Mathijs Mul over de logica van ontsporingen.

Presentatie: Marie Beth van Egmond en Emma van Veenen
Gasten: Lex Schrijver en Roland Kager
Columnist: Mathijs Mul

Dossier: Dagelijkse wetenschap

Popiejopie of schoolsucces en de oorsprong van altruïsme

Aafke Kok en Froukje Waterbolk gaan in gesprek met Eddy de Bruyn over de twee soorten populariteit op school en wat de evolutionaire oorsprong hiervan is. Professor Matthijs van Veelen slaat een brug tussen evolutiebiologie en economie of gedrag en vertelt over de oorsprong van altruïsme.

Dossier: Evolutie

Migratiepatronen van vogels & mensen – Nieuwkomers I

Kunnen we een vergelijking trekken tussen de migratie van mensen en die van vogels? Daar ging het deze zondagochtend over bij Radio Swammerdam. Bij Emma & Nathalie aan tafel zaten Wouter Vansteelant, die aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek doet naar de migratiepatronen van roofvogels. Hij vertelde over wespendieven met rugzakjes en dat vogels ook een cultuur hebben.
Over migratie van mensen sprak Norah Karrouche, docent aan de Vrije Universiteit. Zij sprak over wat migratie nou eigenlijk is en wat de invloed van migratie is op het Rif-gebied in Noord-Marokko.
Beide sprekers raakten in een bevlogen gesprek over de invloed van migratie, en een van de overeenkomsten bleek te zijn dat zowel mensen als vogels eigenlijk het liefst thuis zouden blijven, en alleen migreren als dit nodig is om te overleven.
Heidi las een prachtige poëtische column voor en Marie Beth & Emma gingen op bezoek bij vogelteller Frank van Groen en maakten daar een reportage over.

P.S. Benieuwd naar het artikel wat bij de afbeelding hoort? Lees het hier: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jav.00457/epdf

Presentatie: Emma van Veenen & Nathalie Janssen
Gasten: Wouter Vansteelant & Norah Karrouche
Column: Heidi Dorudi
Reportage: Marie Beth van Egmond

 

Dossier: Nieuwkomers

Gekleurde zonnepanelen & virtuele stuwdammen: Huis-, tuin-, keukenwetenschap

De wereldwijde energietransitie is ingezet, maar hoe gaan we die transitie nog effectiever maken? In deze eerste aflevering van het dossier Huis-, tuin- en keukenwetenschap spreken Sander Westerveld en Marie Beth van Egmond met Albert Polman, onderzoeker op het Amolf instituut in Amsterdam, over gekleurde zonnepanelen en met Patric Bogaart, die onlangs een artikel publiceerde in Nature Energy, over virtuele stuwdammen. Met een column van Machiel Keestra.

Dossier: Huis-, tuin- en keukenwetenschap

Mini-breintjes en chimpansees: de evolutie van het brein – Evolutie I

De eerste uitzending van het nieuwe seizoen gaat over de evolutie van het brein. Aan tafel zitten twee wetenschappers die zich op zeer verschillende manier bezighielden met de vraag hoe het komt dat wij zo’n groot brein hebben. Karline Janmaat heeft veel veldwerk gedaan in de jungle, onder andere in Ivoorkust en Congo. Gewapend met een voice-recorder volgde zij wekenlang chimpansees en andere apensoorten. Zij vond onder andere dat de chimpansees vroeg opstaan om vijgen te zoeken, wat iets zegt over hun vermogen tot plannen. En dit vertelt ons weer iets over wanneer deze vaardigheid ontstaan is in de evolutie van ons brein.
Frank Jacobs onderzoekt het brein in het laboratorium. Het genoom van mensen en primaten is bijna hetzelfde, het verschil in breingrootte lijkt te ontstaan door het verschil in ‘gen-expressie’, dus of bepaalde schakelaartjes in het genoom uit of aan staan. Om dit te onderzoeken kweekt Jacobs in zijn laboratorium mini-breintjes, ter grootte van een speldenknop, van zowel mensen als primaten, om het genoom (het bouwplan) te kunnen vergelijken met de uitvoering.
Verder een mooie column van Bart van Heerikhuizen over de evolutietheorie in de sociologie, en een gastbijdrage van de Science Sisters (Nina & Jessie van Hattum).
Gasten: Frank Jacobs & Karline Janmaat
Presentatie: Sander & Marie Beth
Columnist: Bart van Heerikhuizen

Dossier: Evolutie