29 november 2021
Moet je je anno 2021 als westers kunstenaar of wetenschapper nog wel bezig houden met kennisproductie over Afrika? En wat kunnen beide disciplines daarbij van elkaar leren? Een gesprek met fotograaf Lard Buurman en antropologe dr. Mirjam de Bruijn van de Universiteit Leiden over auteurschap , dekolonisatie en co-creatie.
Dossier: 2020-2021
28 juni 2021
In de laatste uitzending van het 2020/2021 seizoen van Radio Swammerdam spreekt redacteur Tanne van der Wal met Dr. Victor Hoornweg en Sicco de Knecht over academische cultuur en open science. Wordt de wetenschap tegengehouden door de huidig geldende wetenschappelijke normen? Staat de wetenschappelijke discussie nog wel centraal? Hoe kan de wetenschap beter samenwerken met de maatschappij? Dat en meer wordt besproken in deze uitzending.
Dossier: 2020-2021
20 juni 2021
De veelbesproken documentaireserie Klassen deed de discussie rondom kansenongelijkheid in het onderwijs in Nederland weer oplaaien. De documentaire schetst op een indrukwekkende manier dat de thuissituatie van leerlingen, van grote invloed is op de hun schoolprestaties en daarmee op hun eindadvies. Ook onderzoeksrapportages bevestigen dit al geruime tijd. De Onderwijsraad trekt al een paar jaar de conclusie dat leerlingen met dezelfde cognitieve capaciteiten, maar met verschillende achtergronden, niet op hetzelfde onderwijsniveau terecht komen.
Over dit probleem gaat presentator Teuntje van Heese samen met co-presentator Mariël Doedens in gesprek met socioloog dr. Sara Geven. Ook spreken zij met socioloog dr. Bo Paulle over de interventie high dosage tutoring, bedoeld om de positie van kansarme kinderen te verbeteren. De column van deze week is van Aafke Kok
Dossier: 2020-2021
15 juni 2021
Koken doen we allemaal weleens, of we er nou aanleg voor hebben of niet. Maar hoe bewust zijn we ons van de wetenschappelijke processen die aan de basis liggen van de heerlijk gebakken aardappels of perfect gekarameliseerde uien op ons bord?
Henok Tesfai en Mariël Doedens hadden het zondag over het koken van aardappels, sous vide en de wereld van de moleculaire gastronomie met Jan Groenewold.
Jan is een fysische chemicus met een liefde voor lekker eten, en helpt als co-auteur van het boek ‘Keukenlab’ mensen beter te koken met wetenschap.
Pak een lekker bord met eten, en luister de uitzending nu terug!
Dossier: 2020-2021
6 juni 2021
Drop en kaas staan, samen met bijvoorbeeld tulpen, wiet, fietsen, molens, en kringverjaardagen, te boek als ‘typisch Nederlands’. Maar zijn ze wel zo Nederlands als we denken? Over hoe deze etenswaren symbolen van onze nationale identiteit zijn geworden en over wat hun geschiedenis is hebben onze redacteuren Bobby Uilen en Lianne Hooijmans het in deze uitzending met Marieke Hendriksen. Marieke is wetenschaps- en cultuurhistoricus, verbonden aan de onderzoeksgroep NL-Lab van de KNAW, en is gespecialiseerd in materiële en zintuiglijke geschiedenis. We hebben het onder andere over hoe drop actief in de markt werd gezet als snoep voor mannen, en over de koloniale geschiedenis van Hollandse kaas. Zoetekauw of kaaskop (of gewoon hobby-historicus), voor ieder wat wils in deze aflevering van Radio Swammerdam!
Dossier: 2020-2021
30 mei 2021
Eenzaamheid: om het woord kunnen we de afgelopen tijd niet meer heen en iedereen herkent het knagende gevoel wel. Maar wat is eenzaamheid precies en hoe ontstaat het?
In deze uitzending gaan presentatoren Teuntje van Heese en Tanne van der Wal in gesprek met onderzoekers Dr. Marlies Maes en Dr. Luzia Heu. Met Marlies Maes bespreken zij hoe eenzaamheid in de psychologie geduid wordt, wat de gevolgen van eenzaamheid zijn en waar het ongemak rondom het onderwerp vandaan komt. Luzia Heu analyseert het onderwerp vanuit de cross-culturele psychologie en vertelt ons over de verschillen in eenzaamheid in individualistische en collectivistische samenlevingen. De column van deze week is geschreven door Teun Dominicus.
Dossier: 2020-2021
16 mei 2021
“Talking about music is like dancing about architecture” wordt weleens gezegd. Toch is muziek iets waar mensen graag mee bezig zijn en dus ook graag (in een radio uitzending) over praten. Je hoeft geen conservatorium student te zijn om iets met muziek te hebben. De mens is een muzikale soort stelt Henkjan Honing, hoogleraar muziekcognitie aan de Universiteit van Amsterdam. Maar zijn alleen wij mensen muzikaal en is dat iets wat ons uniek maakt of zijn dieren dat misschien ook? Redacteuren Mariël Doedens en Lianne Hooijmans spreken in deze aflevering van Radio Swammerdam over het onderzoek naar deze vraag. Verder vertelt Renée van Amerongen ons in haar column over de muzikale strijd op haar lab, we leren over de muzikale kaketoe Snowball, muziek en de evolutie en Lianne ontdekt dat ze muzikaler is dan ze dacht…
Dossier: 2020-2021
2 mei 2021
Nu terug te luisteren: onze aflevering over osteoarcheologie, de opgraving en studie van menselijke resten in archeologische context. Hierover gingen we in gesprek met archeologen Menno Hoogland en Rachel Schats van de Universiteit Leiden, die samenwerkten bij opgravingen in het Caribisch gebied en in ons eigen kikkerlandje. Menno vertelt over zijn expeditie naar Spitsbergen in de jaren ‘80, waar hij een begraafplaats van Nederlandse walvisvaarders ontdekte, en Rachel vertelt over haar hypothese dat malaria wel eens een van grotere invloed op de Middeleeuwse volksgezondheid geweest zou kunnen zijn dan de pest – een hypothese die ze nu aan het testen is door een omvangrijk onderzoek naar botten van Middeleeuwse Nederlanders te doen. De column van deze aflevering is van Milan Teunissen van Manen, die speciaal voor de gelegenheid een lied herschreef en inzong! Dat en veel meer hoor je in deze uitzending, gepresenteerd door Bobby Uilen en Henok Tesfai.
Dossier: 2020-2021
26 april 2021
Iedereen die ooit naar een museum is geweest heeft ze weleens gezien. Prachtige schilden, verkleurde boeddha beeldjes, of zelfs een gouden sarcofaag. Objecten gestolen uit verre oorden, vanuit de andere kant van de wereld terechtgekomen in een vitrine, vaak met niet meer dan één zinnetje als beschrijving. Hoe is het Nederlandse sentiment rondom deze roofkunst veranderd over de jaren? Hoe kijken de gekoloniseerde bevolkingen naar deze objecten? En wat zijn de juridische belemmeringen als het gaat om restitutie?
Henok en Anke hebben het erover met Mirjam Hoijtink, assistent professor Cultural Sciences aan de UvA en Evelien Campfens, post-doc onderzoeker aan de Universiteit Leiden en cultural heritage law specialist. Ook vertelt columnist Aafke Kok over haar zoektocht naar een nieuw favoriete museum!
Dossier: 2020-2021
18 april 2021
Deze uitzending is een vervolg op Overstromingen in Indonesië I waarin we het onder andere hadden over bodemdaling als een belangrijk oorzaak van overstromingen en over het aanplanten van mangrovebossen als een van de oplossingen. In deze uitzending bespreken we overstromingen in de hoofdstad van Indonesië: Jakarta. Wat doen Nederlandse experts in Jakarta om het tij te keren? Deze vraag bespreken Mariël Doedens en Tanne van der Wal in deze uitzending. Dat doen ze niet alleen: te gast zijn Gertjan Geerling en Bastien van Veen, beide werkzaam bij Deltares; een onafhankelijk kennisinstituut voor toegepast onderzoek op het gebied van water en ondergrond. Bastien van Veen woont en werkt in Indonesië en geeft via de internationale verbinding een unieke beschrijving van Jakarta. Verder hebben we het over de rol van afval in het ontstaan van overstromingen. We luisteren naar fragmenten van antropologe Roanne van Voorst die een jaar in een sloppenwijk in Jakarta leefde. En we hebben het over de soms uitdagende samenwerking met de Indonesische regering.
Dossier: 2020-2021
Imperfecties: soms vinden we ze mooi. Denk aan hipstercafé’s of gaten in spijkerbroeken. De esthetiek van de imperfectie is niet weg te denken uit ons alledaagse leven. Fabienne Rachmadiev en Ellen Rutten van het onderzoeksproject Sublime imperfections vertellen er meer over. Tevens een primeur! Ons nieuwe redactielid Teuntje schoof voor de eerste keer aan als co-presentator. Soesja van Wijgerden schreef de column, over o.a. de perfecte honingbij.
Dossier: 2020-2021
29 maart 2021
Deze uitzending gaat over recht en gedrag. Waarom houden mensen zich niet aan de wet? En hoe ontstaan valse bekentenissen? Dat zijn vragen waar het recht geen antwoord op heeft maar waarvoor we te rade moeten gaan bij de sociale wetenschappen. Lianne en Tanne gaan in gesprek met We bespreken over rechtspsycholoog Malouke Kuiper (UvA) en criminoloog Robin Kranendonk (VU en NSCR) de manier waarop de sociale wetenschappen kunnen bijdragen aan de rechtspraktijk en werpen we de vraag op waarom gedragswetenschappelijk onderzoek nog niet veel gebruikt wordt in de juridische wereld. De column komt deze week van Jouke Huijzer.
21 maart 2021
Indonesië heeft regelmatig te maken met overstromingen. Voor miljoenen inwoners staat het water aan de lippen. Hoe komt dat? En wat doen Nederlandse experts om het tij te keren?
Hans Middelkoop is geoloog en hoofd van the water, climate and future Deltas hub van de Universiteit Utrecht. Dolfi Debrot is Tropische Marine Ecoloog aan de Wageningen Universiteit en werkt aan het herstel van mangrove bossen Java. Ze praten in deze uitzending met redacteuren Mariël Doedens en Henok Tesfai over het complexe probleem van overstromingen in Indonesië. De column is geschreven door Jouke Huijzer.
Dossier: 2020-2021
16 maart 2021
Anke deelt haar favoriete Albanese woord (ha) en Tanne vraagt of we ooit één en dezelfde taal zullen spreken. Wiskundige en taalkundige Milan Lopuhaä-Zwakenberg en hoogleraar Germaanse taalkunde Arjen Versloot vertellen via Zoom meer over historische taalkunde. Een uur vol grappige taalfeitjes, van Albanië tot Friesland!
Dossier: 2020-2021
13 maart 2021
Hoe kan jouw corona kapsel bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek naar stress? Waarom zijn millenials zo uitermate gevoelig voor burnouts?
In deze aflevering spreken redacteurs Tanne van der Wal en Lianne Hooijmans met psycholoog Thijs Launspach en neurobiologen Paul Lucassen en Harm Krugers.
Dossier: 2020-2021
2 maart 2021
Op dit moment leeft meer dan 50% van de wereldbevolking in steden, en dit aandeel wordt alleen maar verwacht te groeien. Klinkt alleen maar goed toch? Helaas zitten er ook nadelen aan ons stadsleven, en veel hiervan hebben invloed op onze geestelijke gezondheid. Henok Tesfai en Mariël Doedens spreken zondag met Maarten van den Ende en Lotte Brinkhof. Zij werken beiden bij het Centre for Urban Mental Health van de Universiteit van Amsterdam, waar ze onderzoek doen naar de invloed van het stadsleven op onze geestelijke gezondheid. Ook in deze uitzending: een column van Tessa Sparreboom van Propria Cures, over de boeken van Jan Siebelink en een uitgestorven Amsterdam.
Snel luisteren dus!
Dossier: 2020-2021
21 februari 2021
Malaria is met circa 216 miljoen besmettingen en meer dan 400.000 sterfgevallen per jaar één van de belangrijkste infectieziekten van deze tijd. In deze uitzending gingen redacteuren Mariël Doedens en Lianne Hooijmans in gesprek met hoogleraren Teun Bousema en Pim Martens over onderzoek naar malaria.
Teun Bousema las een column voor die hij schreef tijdens een onderzoeksperiode in Uganda. Lianne analyseerde of een mug, die Mariël gevangen had, geschikt was om op te sturen voor onderzoek. Ook leerden we hoe mensen muggen kunnen besmetten en praatten we over de relatie tussen klimaatverandering en malaria. Is het denkbaar dat er weer malaria in Nederlands opduikt? Je hoort het in deze uitzending!
Teun Bousema is verbonden aan het Radboud universitair medisch centrum in Nijmegen en de London School of Hygiene & Tropical Medicine. Pim Martens is hoogleraar Sustainable Development en verbonden aan de Maastricht University.
Wil je een mug opsturen voor het onderzoek van de Universiteit van Wageningen? Dit kan van 16 februari tot 16 maart 2021. Kijk op: www.muggenradar.nl
Wil je meer weten over onze gasten kijk dan op hun websites: www.teunbousema.nl en www.pimmartens.com
Dossier: 2020-2021
14 februari 2021
Bobby Uilen en Henok Tesfai praatten in deze aflevering van Radio Swammerdam met onderzoekers Marijn Sax en Ellen Algera (beiden promovendi aan de Universiteit van Amsterdam) over gezondheidsapps en self-tracking, met natuurlijk de vraag of al dat digitale gemeet wel zo ‘gezond’ voor ons is in het achterhoofd. Het ging over de verdienmodellen van commerciële gezondheidsapps, hoe gezondheid steeds meer ‘wellness’ wordt, en over de vraag of cyclus-apps een betrouwbare manier van anticonceptie zijn als vervanging van de pil of een spiraaltje (en zoals altijd is het antwoord daarop niet een simpel ja of nee). De column was deze week van de hand van onze vaste columnist Soesja van Wijgerden.
Dossier: 2020-2021
8 februari 2021
Deze uitzending gaat over theologie, letterlijk godsleer. We kijken naar twee uiteenlopende onderwerpen binnen de theologieopleiding. Met Hoogleraar Theologie en Wetenschap Gijsbert van Den Brink (VU) bespreken we onder meer of en hoe evolutietheorie te verenigen valt met het scheppingsverhaal. En met Anke Liefbroer, universitair docent godsdienstpsychologie aan de Vrije Universiteit en de Tilburg University hebben we het over geestelijke verzorging. Columnist Renée van Amerongen vraagt zich af of er ruimte is voor ‘waarom-vraag’ in de natuurwetenschappen. En we stellen onszelf de vraag wat de rol van theologie vandaag de dag is voor de universiteit en maatschappij.
Dossier: 2020-2021
5 februari 2021
De klassieke computers en het internet dat wij kennen heeft het onze levens compleet veranderd. Staan we nu alweer op de rand van een nieuwe technologische revolutie? Anke Spekman en Lianne Hooijmans gingen in gesprek met Yfke Dulek (UvA) en Sophie Hermans (TUDelft) over supersnelle kwantumcomputers en kwantuminternet. We hebben het over kwatumbits in de koelkast en informatiebeveiliging. Een bomvolle uitzending!
Dossier: 2020-2021